Podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas raftingu

Rafting jest jedną z odmian spływu rzecznego, który zyskuje coraz większą popularność wśród turystów, miłośników natury i mocnych wrażeń. Uprawianie tego sportu nie wymaga co prawda posiadania doświadczenia, jednak dobra zabawa musi podczas raftingu iść w parze z bezpieczeństwem. Z tego względu, przed rozpoczęciem swojej przygody ze spływami na górskich rzekach, warto zapoznać się z podstawowymi zasadami i zaleceniami raftingu, które pozwolą w pełni cieszyć się tą niesamowitą przygodą.

Bezpieczny spływ górski – co to oznacza?

Najważniejszą zasadą bezpieczeństwa, o którą musimy zadbać sami przed udaniem się na raftingową przygodę, jest wybór organizatora, z którym zrealizujemy nasze marzenia o wzięciu udziału w górskim spływie. Przede wszystkim podczas podejmowania decyzji należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące doświadczenia firmy oraz opiekunów spływów, a także na sprzęt, jakim dysponuje organizator. Warto wcześniej udać się do siedziby takiej firmy lub nawiązać kontakt telefoniczny czy mailowy, by uzyskać odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania. Udostępnienie przez daną firmę certyfikatów, referencji oraz doświadczenia poszczególnych opiekunów również będzie pomocne przy wyborze organizatora.

Czas na spływ, czyli rzecz o nurcie, sprzęcie i bezpieczeństwie pływania

Przed spływem górską rzeką uczestnicy wyprawy raftingowej przechodzą krótkie szkolenie, dotyczące specyfikacji nurtu, użytkowania sprzętu oraz bezpieczeństwa pływania. Ważnym jest, aby uważnie i aktywnie uczestniczyć w tej części raftingu, ponieważ to właśnie od niej w dużej mierze zależy powodzenie spływu oraz zapamiętanie go jako fascynującej przygody, a nie serii przykrych niespodzianek.

Niezależnie od tego, który model pływania będzie realizowany podczas raftingu (pływanie w dużych pontonach, mieszczących 8-10 uczestników i instruktora lub rafting w mniejszych jednostkach – po 2-3 osoby z instruktorem-ratownikiem towarzyszącym im w osobnym kajaku), prowadzący podczas szkolenia opowie o najważniejszych aspektach raftingu, takich jak:

• najczęściej spotykane zjawiska podczas spływu na rzece górskiej,
• sprzęt i technika pływania,
• zasady bezpieczeństwa podczas spływu.

W przypadku klasycznego raftingu w dużym pontonie z instruktorem, uczestnikowi wystarczy kilkuminutowe szkolenie, skoncentrowane na procedurach bezpieczeństwa. Uczestnik spływów kanadyjkami lub mniejszymi pontonami, otrzyma wiedzę nieco bardziej szczegółową, z racji tego, że w czasie spływu nie będzie miał na pokładzie instruktora, który płynie wówczas jak tzw. safety kayaker w kajaku jednoosobowym, bądź steruje innym, większym pontonem.

Skala trudności rzek, bystrze i cofka

Przed wzięciem udziału w raftingu warto wiedzieć, w jakich skalach trudności została zaklasyfikowana rzeka, po której będziemy się poruszać. Uczestnicy wyjazdów zorganizowanych pływają najczęściej po rzekach oznaczonych stopniami I i II (woda bez żadnych trudności oraz szybszy nurt, wymagający nieskomplikowanych manewrów), przy czym na niektórych trasach zdarzają się odcinki z oznaczeniem III stopnia trudności (przeszkody w nurcie i konieczność precyzyjnego manewrowania połączona z realnym ryzykiem wywrotki).

Uczestnicy spływu powinni również znać specyfikę podstawowych zjawisk, które podczas raftingu mogą wystąpić na rzece. Najczęstsze z nich to bystrze i cofka. Pierwsze zjawisko – bystrze – oznacza szybszy nurt rzeki na przestrzeni kilkudziesięciu metrów, pojawiający się ze względu na przewężenie koryta lub jego obniżenie. Cofka to z kolei miejsce, w którym nurt zatrzymuje się lub woda płynie wolno w górę rzeki. Zjawisko to występuje najczęściej przy brzegach rzeki oraz za dużymi przeszkodami (np. za skałą). Są to jedyne miejsca, w których spływ raftingowy może się bezpiecznie zatrzymać. Inne przeszkody, które mogą pojawić się w nurcie to przykładowo skały zanurzone na różnej wysokości. Nie stanowią one jednak takiego niebezpieczeństwa, jak drzewa, których gałęzie i korzenie zanurzone pod wodą mogą skutecznie unieruchomić pływaka będącego za burtą – po wypadnięciu z kajaka pod żadnym pozorem nie należy więc się do nich zbliżać.

Pozycja w pontonie  i obycie z pagajem

Dla zachowania bezpieczeństwa uczestników raftingu niezwykle ważne jest zachowanie odpowiedniej pozycji w kajaku. W najpopularniejszych modelach, mieszczących 2 lub 3 osoby, czyli kanadyjkach uczestnik przyjmuje pozycję klęcząco-siedzącą – oznacza to konieczność siedzenia na ławeczce przy jednoczesnym klęczeniu na dnie łódki. Taka pozycja sprawia, że dana osoba może czuć się stabilnie dzięki oparciu i podtrzymaniu całego ciała. W przypadku postoju w obrębie wspomnianej wcześniej cofki, uczestnik może rozprostować stawy, aby zapobiec drętwieniu kończyn.

Dla techniki pływania, oprócz przyjęcia właściwej pozycji, niezwykle ważna jest również umiejętność prawidłowego posługiwania się pagajami, czyli wiosłami używanymi w raftingu. Zawsze powinno się trzymać wiosło oburącz – jedna ręka wędruje na rączkę, uchwyt, a druga – w wyznaczone miejsce na drążku. Podczas odpoczynku nie należy puszczać uchwytu, ponieważ nieoczekiwana przeszkoda może podbić pagaj, a wówczas niekontrolowany ruch jest niebezpieczny dla innych uczestników siedzących w pontonie, a także dla samego wiosłującego. Instruktor przed rozpoczęciem spływu pokaże uczestnikom, w jaki sposób posługiwać się pagajami i jak nimi manewrować, by bezpiecznie omijać przeszkody, wchodzić do cofki czy skręcać w nurcie. Wytłumaczy ponadto rolę koordynacji załogi, a także opowie o komendach, do których bezwzględnie należy się stosować podczas spływu.

Unikanie zagrożeń i procedury ratownicze

Przed rozpoczęciem spływu instruktor omówi z uczestnikami linię i szyk płynięcia. Co to oznacza? Linia płynięcia stanowi niewidzialny kurs, po jakim będą poruszać się uczestnicy (często przybiera ona formę zygzaka, a nie prostego spływania w dół rzeki), natomiast szyk to sposób ustawienia pontonów uczestników we właściwej konfiguracji – wyznaczenie pierwszego kajakarza na początku stawki i ostatniego, który zamyka szyk. Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że szyk płynięcia wymaga ustawienia jednego pontonu za drugim (gęsiego, a nie obok siebie), a także zachowania odpowiednich odległości między kajakami (w zależności od charakteru odcinka od 10 do 50 metrów). Właściwie zachowany szyk pomaga również w przekazywaniu znaków na wodzie (np. znaku stopu). Instruktor omawia z uczestnikami poszczególne znaki i pokazuje, jak je przekazywać w taki sposób, by zobaczyła je każda osoba płynąca w szyku.

Zachowanie bezpieczeństwa podczas raftingu oznacza również naukę postępowania w przypadku pokonywania przeszkód oraz wywrotek. W trakcie szkolenia przed spływem instruktor pokazuje uczestnikom, jak omijać przeszkody, a także w jaki sposób zapobiegać wywrotkom spowodowanym wpłynięciem na skałę. Oprócz tego omawiane są zasady zachowania po wywrotce – możliwość samodzielnego dopłynięcia do brzegu, podjęcia osoby za burtą przez kajakarza znajdującego się w łódce, a także procedury ratownicze z wykorzystaniem rzutki (długiej liny, stosowanej do wsparcia przemieszczania się osób będących w wodzie).

Rafting a izolacja termiczna i sprzęt asekuracyjny. Co zakładamy na spływ?

Rafting, podobnie jak każdy inny wymagający sport, może skończyć się kontuzjami. Aby im zapobiec, uczestnicy powinni posiadać na sobie odpowiedni sprzęt asekuracyjny, a także warstwy izolacji termicznej. W skład takiego wyposażenia, które zapewnia organizator spływu, wchodzą:

• kask asekuracyjny z regulacją, dostosowany do uprawiania sportów wodnych, chroniący całą głowę, w tym skronie i czoło;
• kamizelka asekuracyjna z regulacją dostosowana do uprawiania sportów wodnych (posiadająca określoną wyporność, najlepiej powyżej 70 N)
• kombinezon mokry – pianka neoprenowa, utrzymując w swojej strukturze pewną ilość wody, tworzy z niej barierę dla wymiany ciepła z ciała do zimnej górskiej wody zapewniając uczestnikom komfort termiczny

Oprócz wyżej wymienionego, podstawowego wyposażenia, każdy instruktor powinien mieć przy sobie rzutkę ratowniczą (linę o długości 15-20 metrów), nóż kajakowy, patent holowniczy oraz zestaw karabinków do konstruowania połączeń. Dodatkowo grupa kajakarzy musi posiadać apteczkę pierwszej pomocy, przynajmniej jeden telefon komórkowy oraz plan dróg ewakuacyjnych z rzeki, jeśli taki został sporządzony.

Dodatkową izolację termiczną dla uczestników spływu mogą stanowić kombinezony suche i półsuche. Najpopularniejsze modele to wodoszczelne kurtki kajakowe, które nie tylko chronią przed wilgocią i zimnem, ale również przed porywami wiatru.

Czego nie wolno robić w trakcie spływu?

Istnieją również pewne ogólne reguły, których należy przestrzegać nie tylko podczas raftingu, ale w trakcie wielu innych, podobnych wypadów. W spływie mogą brać udział osoby wyłącznie trzeźwe i również w jego trakcie zabrania się picia alkoholu, zażywania substancji psychoaktywnych czy palenia papierosów. Ponadto  - co niestety nie dla wszystkich jest oczywiste – wszystkie śmieci, także organiczne, zabieramy ze sobą i umieszczamy w stosownych pojemnikach po zakończeniu spływu.

Rafting jest niesamowitym przeżyciem i potrafi wywołać wiele emocji, jednak ekstremalne wrażenia nie powinny wpłynąć na zachowanie dystansu do całej przygody oraz na poczucie odpowiedzialności. Nie można więc opuszczać pontonu bez pozwolenia opiekuna czy wypychać innych uczestników za burtę. Należy zadawać sobie również sprawę z tego, że pagaj służy wyłącznie do odpychania wody, a nie innych pontonów czy osób. Wyjątkiem w tym wypadku może być wyraźne polecenie opiekuna, które wówczas będzie miało na celu usprawnienie manewru lub uniknięcie przeszkody.

Podsumowanie

Rafting jest sportem, który pokazuje, że z żywiołem wody nie trzeba walczyć, by przeżyć doskonałą przygodę – trzeba jednak wiedzieć, jak z nim współpracować, by zdradliwy charakter wody nie przysporzył nam problemów i przykrych niespodzianek. Wybierając się na rafting należy pamiętać o tym, że spływ nie polega na ujarzmieniu nurtu, ale na jego wykorzystaniu do pokonywania kolejnych kilometrów ozdobionych pięknymi, górskimi krajobrazami. Aby w pełni cieszyć się raftingowym sportem, koniecznym jest zachowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa, z których pierwszą i najważniejszą jest właściwy wybór doświadczonego, pełnego pasji i zaangażowania instruktora. Kolejne kroki to nauka reguł panujących podczas spływu i bezwzględne stosowanie się do poleceń opiekuna – tylko w taki sposób – czyli z dozą odpowiedzialności – można zagwarantować sobie wspaniałe przeżycia, pełne kontaktu z naturą i smaku adrenaliny.