Próg na rzece a odwoje
Bez względu na to, czy mamy do czynienia z progiem naturalnym, czy sztucznym zaraz za nim tworzy się odwój. Jest to rodzaj poziomego wiru, który może wciągnąć i nawet obrócić płynący obiekt np. ponton, czy kajak. Odwój powstaje, gdy rzeka pokonująca uskok spada i odbijając się od dna, powoduje cyrkulację - wytwarzając prąd wsteczny. To zjawisko utrudnia lub całkowicie uniemożliwia, wydostanie się z odwoju.
Ponadto spadająca z progu w dół woda zasysa również powietrze, co prowadzi do napowietrzenia wody. Stad w odwojach pojawiają się tzw. bąbelki. Oznacza to, obniżenie gęstości cieczy i tym samym utrudnia utrzymanie się na powierzchni wody.
Jak przygotować się do trasy z progami na rzece?
Przed rozpoczęciem spływu należy przeanalizować wybraną trasę pod kątem bezpieczeństwa i czyhających na drodze zagrożeń w postaci np. sztucznych progów, czy naturalnie występujących przeszkód. Należy też znać odpowiednie techniki asekuracji w przypadku utraty równowagi, czy wpadnięcia w odwój, jak np. eskimoska, kabina, podpórka niska/wysoka. Ponadto każdy kajakarz musi mieć na sobie kamizelkę oraz kask. Nie można również zapomnieć o zaopatrzeniu się w linę lub rzutkę. To właśnie dzięki nim można wydostać się z wodnego potrzasku. Lina z reguły powinna mieć 8 mm grubości i 15-25 m długości.
Stopnie niebezpieczeństwa progów na rzece
Stopień niebezpieczeństwa uskoku zależy m.in. od głębokości dna, poziomu rzeki oraz wysokości progu i jego rodzaju – sztuczny lub naturalny. Im większy uskok, tym większa energia potencjalna wody. W tym wypadku zwiększa się również cyrkulacja i prąd wsteczny wewnątrz odwoju.
Niebezpieczne progi na rzece
Sztuczne progi są dla kajakarzy najniebezpieczniejsze. Za nimi powstają z reguły głębokie odwoje, w których woda całkowicie traci swoją energię, a przez to trudno się z nich wydostać. Niebezpieczeństwo sztucznych progów wynika z ich regularnego charakteru. Są one pionowe, zajmują z reguły całą szerokości koryta rzeki i mają równe, betonowe brzegi. Przy ich końcach występuje tzw. cyrkulacja pozioma, która powoduje odpychanie od brzegu i wciąganie do środka regularnego odwoju. Jeśli na trasie występują sztuczne progi, zaleca się je omijać drogą lądową - robiąc tzw. przenoskę.
Wyróżnia się również odwoje o głębokiej podwójnej cyrkulacji. Powstają, gdy między spadającą wodą a skałą pojawia się tzw. slot, czyli pusta przestrzeń. Wówczas woda odbija się od dna w dwóch kierunkach. Wtedy część wody płynie od podstawy wodospadu do góry przy skale i ponownie jest wtłaczana przez spadającą wodę w dół. Jeżeli kajakarz znajdzie się w takiej sytuacji, to nie jest on widoczny, gdyż znajduje się za ścianą wody.
Bezpieczne progi na rzece
Z kolei progi naturalne np. skalne rzadko występują na całej szerokości koryta. Dzięki temu można je ominąć, nie wychodząc z rzeki. Ponadto mają one nieregularny charakter i powstają za nimi z reguły odwoje płytkie, pod którymi tworzy się wyraźny strumień wody płynący w dół rzeki. Dzięki temu progi skalne są spływalne, a ich konstrukcja ułatwia wydostanie się z odwoju - przesuwając się w bok z odwoju.
Łagodniejsze progi są czasami świadomie wykorzystywane do zatrzymania się i określenia właściwej drogi dalszej podróży. W innych wypadkach można na nich trenować umiejętność i technikę do pokonywania groźniejszych wodnych przeszkód. Z kolei niektóre są na tyle zdatne do pływania, że uprawia się na nich freestyle kajakowy. Kajakarze wykonują na płytkich odwojach różne figury akrobatyczne np. tzw. loop’y, czyli salta z kajakiem.