Rodzaje kajaków i ich charakterystyka

Jedną z najprostszych metod, jest ich rozróżnienie na sportowe i turystyczne. Do pierwszej grupy zaliczane są te przeznaczone do profesjonalnych wyścigów czy to na płaskiej wodzie, czy też na torze slalomowym . Priorytetem jest tu szybkość, a nie wygoda czy wszechstronność użytego sprzętu. Kajaki sportowe używają więc posiadacze licencji zawodniczych i to na specyficznych akwenach, a najlepsi startują nawet na igrzyskach olimpijskich. W kajakach tak jak i w bieganiu: można bardzo dobrze biegać i nie startować w żadnych zawodach, albo odwrotnie, biegać od wczoraj i zmierzyć się w zawodach z dystansem 5 km. Nie wszyscy startujący z biegach niepodległości nazwaliby siebie profesjonalnymi biegaczami, dla wielu ludzi jednak robią rzeczy trudne i nieosiągalne. Podobnie w kajakach.

Wszystkie inne kajaki przeznaczone są do turystyki i rekreacji, choć na bardzo różnym poziomie zaawansowania. Można je dzielić wg materiału, z którego powstają, czy też właściwości nautycznych (zachowania się pod wpływem wody i wiosłowania). Inną zasadą podziału może być ten przeprowadzony ze względu na rodzaj akwenu wodnego, w którym użytkowany jest kajak. Jest on najlepszym punktem wyjścia do próby zdefiniowania tego, jaki kajak jest nam potrzebny. W ten sposób, wyróżniamy sprzęt przeznaczony na spływy:

- jeziorami i morzami

- rzekami górskimi

- rzekami zwałkowymi

Jakie kajaki wybrać na spływy morzami i jeziorami

Kajakowe wyprawy morskie, zwane nieco niepoprawnie spływami morskimi, z roku na rok stają się coraz bardziej popularną formą spędzania wolnego czasu. Firma M-CANOE ma w ofercie m.in. spływ Adriatykiem organizowany na terenie Chorwacji. Taki pomysł na zagraniczne wakacje ma wiele zalet, bowiem nie tylko pozwala spędzić lato aktywnie, ale również jest doskonałą zabawą dla osób o różnym poziomie umiejętności. Kajaki morskie, podobnie jak te stosowane na jeziorach, charakteryzuje kilka cech, dzięki którym w łatwy sposób można odróżnić je od pozostałych. Przede wszystkim, są one długie i smukłe, co pozwala osiągać większe prędkości na stojącej przecież wodzie. Budowa ta sprawia także, ze nasze morskie łodki są mało zwrotne, co akurat tutaj może być zaletą: pomaga utrzymać odpowiednio dobrany kurs i przekłada siłę naszego wiosłowania na prędkość, a nie zakręcanie. Z racji tego, że zarówno morze jaki i jezioro są akwenami o stosunkowo dużej powierzchni, cecha ta nie stanowi właściwie problemu dla użytkownika. Z dużej długości (kajaki morskie potrafią mieć nawet 5 m) i niewielkiej szerokości, wynika jednak również zaleta - gwarantują bowiem możliwość płynięcia z naprawdę dużą prędkością. Nie bez znaczenia jest też spora przestrzeń bagażowa z zamkniętymi lukami pozwalająca zabrać także rzeczy na nocleg.

Z uwagi na wytrzymałość (chociażby podczas transportu, czy przenoszenia) najczęściej stosowanym materiałem będzie polietylen, choć  nie tak znowu rzadko spotkamy egzemplarze wykonane z laminatu szklanego, który co prawda łatwiej uszkodzić czy zarysować, jednak nadaje konstrukcji większej sztywności, a także charakteryzuje się mniejszym tarciem, co w konsekwencji zapewnia łódce większą prędkość. Pływanie takimi kajakami wymaga choć kilku godzin szkolenia z zakresu chociażby bezpieczeństwa (zachowanie na fali, po wywrotce, wylanie wody i wejście do kajaka z dala od brzegu)

Splywy typowo rekreacyjne, o niskimi progu wejścia, „dla każdego”, oferują najczęściej albo – dla jezior - typowe dwuosobowe kajaki nizinne (popularne w wypożyczalniach albo – w przypadku akwenów morskich – kajaki sit on top, będące ulepszoną wersją materacy dmuchanych;) i służące do zabawy przy plaży, a na pewno nie do pokonywania większych morskich dystansów.

Sprzęt wykorzystywany podczas spływów o charakterze typowo rodzinnym różni się rzecz jasna od wyprawowych modeli jednoosobowych. Jego szerokość jest znacznie większa, dzięki czemu wzrasta również komfort użytkowania. Jednak w przypadku samotnych wypraw, najpopularniejsze nadal są długie kajaki o niewielkiej ilości miejsca w kokpicie.

Spływy rzekami zwałkowymi – jaki kajak wybrać?

Rzeki zwałkowe charakteryzuje duża ilość naturalnych przeszkód, do których w największej mierze należą powalone konary drzew. Aby umożliwić kajakarzom ich omijanie, wykorzystywany podczas spływów sprzęt nie może być zbyt długi (jak na morzu) , jednocześnie jednak nie nazbyt krótki (jak w górach), gdyż pokonywanie zwalonych drzew „górą” wymaga prędkości, inercji i dekoncentracji masy. Poza tym jednoosobowe kajaki zwałkowe posiadają też z reguły płaskie dno (stabilność na zwałce) i niskie zanurzenie (wykorzystywane chociażby przy pokonywaniu drzew „dołem”) Dzięki temu możliwe jest ominięcie przeszkód występujących na trasie. Kajaki zaprojektowane do spływów obfitujących w przeszkody charakteryzuje przy tym średnia długość i podobna zwrotność.  Dodatkowo, aby uniknąć dostania się wody do wnętrza podczas przechyłów i zanurzania, kajaki morskie oraz te zaprojektowane na spływy rzekami zwałkowymi posiadają kokpity osłonięte specjalnymi fartuchami.  Choć przez lata zmieniały się materiały, z których wykonywano sprzęt, dziś najczęściej wytwarza się je z polietylenu, czyli z giętkiego, termoplastycznego materiału wykorzystywanego również m.in. do wyrobu zakrętek do butelek PET i toreb foliowych. To ważne, ponieważ dzięki temu kajaki są stosunkowo lekkie i łatwe w przenoszeniu. 

Spływy rzekami górskimi – dobór sprzętu

Kajakarstwo górskie jest dziś niezwykle popularnym sportem, posiadającym zarówno odmianę turystyczną, jak i sportową. Kajaki sportowe mają nieco inną budowę, są dłuższe, mniej wyporne, produkowane z lżejszych, sztywniejszych materiałów, które jednak nie wytrzymałyby licznych konfrontacji ze skałą, wszak na sztucznych torach do slalomu górskiego brak jest naturalnych przeszkód. Jeśli decydujemy się pływać po naturalnych rzekach górskich, sięgniemy po polietylen, a niezależnie od tego czy zaczynamy pływać jedynkami, czy startujemy w ekstremalnie trudnych zawodach na rzekach górskich, będziemy korzystać z tego samego materiału, tych samych marek, a w końcu w wielu przypadkach także tych samych modeli co zaawansowani kajakarze górscy.

W każdym przypadku, do jego uprawiania wykorzystywany jest specjalny typ sprzętu, który charakteryzują przede wszystkim duża zwrotność i niewielka długość. W większości przypadków, kajaki wykorzystywane do spływów rzekami górskimi są jednoosobowe. Ich wyporność wynosi dziś ok 200-300 l, choć zmieniała się przez lata. Wybierając najlepszy dla siebie kajak do spływów górskich, należy pamiętać, że wartość ta powinna być dostosowana do wagi kajakarza, a także do jego umiejętności. Innymi słowy, im wyższa wyporność, tym prostsze zadanie stoi przed użytkownikiem. Na wyporność wpływa również poziom napowietrzenia wody. Im jest on większy, tym większa powinna być wyporność sprzętu. Z biegiem czasu zmieniała się również długość kajaka. Od modeli nawet trzymetrowych do dzisiejszych, sięgających niekiedy już 2 m. Jej skrócenie w istotny sposób wpłynęło na zwrotność łódek górskich.

Kształt dna również ma niebagatelne znaczenie. Dostępne na rynku kajaki płaskodenne umożliwiają osiągnięcie większej stabilności początkowej i wychwycenie wyraźnej granicy przechyłu. Modele okrągłe są znacznie mniej stabilne, z reguły łatwiej jest w nich natomiast wykonać np. eskimoskę. Najczęściej spotyka się dziś sprzęt do kajakarstwa górskiego łączący te dwie cechy, dzięki czemu jego użytkowanie jest wyjątkowo komfortowe.

Jak już wspomnieliśmy górskie kajakarstwo sportowe jest trenowane na specjalnie przygotowanych torach, a podczas rozgrywania zawodów znacznie ma przede wszystkim czas potrzebny zawodnikom na pokonanie trasy. Pływanie jedynkami wymaga wielu godzin szkolenia najlepiej pod okiem instruktora lub innej bardziej doświadczonej w temacie osoby. Bezsprzecznie nie należy pływać rzeki górskiej bez odpowiedniej wiedzy z zakresu zjawisk na rzece czy bezpieczeństwa.

W odmianie turystycznej, wyróżnia się kilka dodatkowych typów sprzętu:

- riverrunnier – dostosowany do spływów rzekami górskimi na poziomie WW II-IV

- creek – nastawiony na pokonywanie bardzo stromych i wąskich odcinków rzeki o silnym nurcie (WW IV-V)

- playboat - umożliwiający wykonywanie na nim różnorodnych ewolucji (freestyle kajakowy)

Decydując się na spływ rzekami górskimi, istnieje również możliwość wykorzystania tzw. dmuchańców, czyli sprzętu wypełnionego powietrzem. Kajaki, ale również kanadyjki pneumatyczne są łatwe w transporcie i przygotowaniu do spływu, dzięki czemu doskonale sprawdzają się podczas dalekich, na przykład zagranicznych wyjazdów. Główną ich zaletą jest jednak stabilność, której próżno szukać w omówionych wyżej kajakach jednoosobowych. Wszystko to sprawia, że pokonanie tego samego odcinka rzeki jest w nich dużo łatwiejsze. Nie tylko więc łatwiej unikniemy wywrotki, ale również gdy już się wydarzy, lekką dmuchaną konstrukcję dużo łatwiej doholować do brzegu. Pamiętajmy jednak o tym, ze wiedza i trening w zakresie zachowania się po wywrotce na rzece górskiej są konieczne, a przecenianie własnych umiejętności i bagatelizowanie zagrożenia są najczęstszymi przyczynami wypadków.

Decyzja o zakupie kajaka powinna być poprzedzona dobrym rozeznaniem tak praktycznym jak i teoretycznym. W zasadzie nie powinno się zaczynać przygody z kajakarstwem od zakupu sprzętu, a od nauki pływania. Dużo lepszym pomysłem jest przetestowanie wielu różnych łódek na akwenach zbliżonych do planowanych. Im bardziej kwalifikowane pływanie (patrz wyprawy morskie czy kajakarstwo górskie), tym cenniejsze stają się umiejętności i wskazówki profesjonalnych instruktorów. Praktyka połączona z ekspercką wiedzą przyniesie nam najlepszy wybór w zakresie potrzebnego sprzętu.